پیمان شکنی: خدای متعال فرمود: پس به سبب اینکه پیمانشان را شکستند لعنتشان کردیم و دل هایشان را سخت و حق ناپذیر گردانیدیم.(1)
 
زیاده گویی: رسول خدا(ص) فرمود: به راستی زیاده گویی درغیر یادخدا دل را سخت می کند.(2)
 
طولانی دانستن عمر: امیرالمومنان(ع) فرمود: زمان را دراز نپندارید(عمرتان را طولانی ندانید) که موجب قساوت دلتان می گردد، چنان که اگر کار بد، دیرپا شده و دوام یابد مایه قساوت می گردد.(3)
 
لهو و لعب: رسول خدا(ص) فرمود: سه چیز موجب قساوت دل می شود: گوش سپردن به لهو، در پی شکار(تفریحی) رفتن، و رفت و آمد به دربار سلطان.(4)
 
زیادی ثروت: امیرالمومنان (ع) فرمود: زیادی ثروت موجب تباهی دین و قساوت دل می شود.(5)
 
نگاه به بخیل: امیرالمومنان (ع) فرمود: نگاه به بخیل قلب را سخت می کند.(6)
 
گفت و گوی بی حاصل: امیرالمومنان (ع) فرمود: از گفت و گوهای بی حاصل و دشمنی بر حذر باشید که آن دو قلب ها را بیمار می کنند.(7)
 
عشق غیر الهی: امیرالمومنان (ع) فرمود: هر کس به چیزی عشق(زمینی) بورزد چشمش کور و دلش بیمار می شود.(8)
 
تکرار گناه و همنشینی با ثروتمندان خوشگذران: رسول خدا(ص) فرمود: چهار چیز دل را می میراند: گناه روی گناه و زیادی گفتگو با زنان و در افتادن با احمق، بدین گونه که تو بگویی و او بگوید در حالی که به خیر تن ندهد و همنشینی با مردگان. پرسیدند: ای رسول خدا! مردگان کیان اند؟ فرمود: هر توانگر خوشگذران.(9)
 
خلوت با زنان و همنشینی با گمراهان: رسول خدا(ص) فرمود: چهار چیز مایه تباهی دل هاست: خلوت با زنان (نامحرم) و گوش سپردن به آنها و پذیرفتن رای آنها و همنشینی با مردگان. سوال شد: ای رسول خدا! مجالست با مردگان چگونه است؟ فرمود: مجالست با هر گمراه رویگردان از احکام الهی.(10)
 
زیاد خندیدن: رسول خدا (ص) فرمود: از خنده فراوان برحذر باش که دل را می میراند.(11)»


پی نوشت ها:
1_(مائده، آیه 13.)
2_(بحارالانوار، جلد 68، ص 281.)
3_(الخصال، ص 622.)
4_(الفقیه، ج 4، ص 366.)
5_(تحف العقول، ص 199.)
6_(همان، ص214)
7_(الکافی، ج 2، ص 300.)
8_(نهج البلاغه، خطبه 109.)
9_(الخصال، ص 228.)
10_(الامالی طوسی، ص 83.)
11_(همان، ص 541.)